Halny w Zakopanem

Poprawna odpowiedź

1. Fałsz, 2. Prawda, 3. Prawda.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

4.4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski.

Komentarz

Zadanie sprawdza u ucznia nie tylko umiejętność odczytywania i interpretacji tekstu, ale również sprawdza znajomość zjawiska wiatru halnego oraz jego konsekwencji dla człowieka. Uczeń znając zasadę powstawania wiatru halnego (wymaga tego 4.4. punkt wymagań szczegółowych podstawy programowej) powinien odpowiedzieć poprawnie we wszystkich punktach zadania.

W pierwszej kolejności uczeń powinien przypomnieć sobie, że halny to wiatr wiejący od strony gór w kierunku Zakopanego. To oznacza, że w Zakopanem musiało być niskie ciśnienie, ponieważ wiatr zawsze wieje w kierunku ośrodka o niższym ciśnieniu. Stwierdzenie z punktu 2 zadania, jest zatem prawdziwe. Podobnego zdania było 63,5% spośród 178 uczniów 3 klasy gimnazjum, uczestniczących w badaniu.

Wiatr halny, który dociera do Zakopanego, wieje od strony Słowacji. Wilgotne masy powietrza, wznosząc się wzdłuż południowych stoków Tatr, ochładzają się zgodnie gradientem wilgotnoadiabatycznym, czyli 0,6°C na każde 100 m wysokości. Jeszcze po słowackiej stronie Tatr następuje kondensacja pary wodnej i bardzo często obfity opad atmosferyczny. Po polskiej stronie gór, suche już powietrze opada wzdłuż północnych stoków, ogrzewając się zgodnie z gradientem suchoadiabatycznym, czyli 1°C na każde 100 m wysokości. W efekcie do Zakopanego dociera silny, ciepły i suchy wiatr halny. Z charakteru tego zjawiska wynika, że po polskiej stronie gór wzrośnie temperatura powietrza (masy powietrza będą miały temperaturę nawet wyższą niż początkową po stronie słowackiej, na skutek różnicy między wilgotnym i suchym gradientem adiabatycznym), a jego suchość wykluczy możliwość wystąpienia opadów. Zatem w 1. punkcie zadania należało ocenić stwierdzenie jako fałszywe, natomiast w punkcie 3. jako prawdziwe. Właściwego wyboru dokonało odpowiednio 51,7% i 36,0% badanych uczniów.

Zadanie okazało się trudne dla uczniów. Poprawnie rozwiązało je 18% badanych. Największą trudność sprawiło uczniom określenie zmiany temperatury powietrza w Zakopanem. Może się to wiązać z potocznym wyobrażeniem wpływu wiatru na temperaturę – gdy mocno wieje, to jest nam chłodniej, oraz niedostrzeganiem różnicy między temperaturą rzeczywistą, a odczuwalną.

Prowadząc lekcję, warto zwrócić uwagę na wszechstronne zaprezentowanie zjawiska wiatru halnego i jego skutków dla człowieka. Można ukazać wiatrołomy, ale również powiedzieć o roztopach, odwilżach występujących na wskutek ocieplenia.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

A.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.

Wymaganie szczegółowe

4.4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski.

Komentarz

Zadanie sprawdza u ucznia nie tylko umiejętność odczytywania tekstu i interpretacji informacji graficznej, ale również znajomość zjawiska wiatru halnego oraz orientacji na mapie i w terenie. Nawiązując do tematyki popularnych skoków narciarskich, zadanie może zainteresować ucznia.

Zadaniem ucznia jest wskazanie tych sektorów wokół skoczni, w których kibice będą zwróceni twarzą w kierunku wiatru halnego.

W celu dokonania poprawnego wyboru, uczeń powinien zidentyfikować kierunek wiatru względem położenia skoczni oraz trybun. Halny wieje od strony gór, czyli w zasadzie w kierunku północnym (należy pamiętać o tym, że kierunek wiatru określamy według zasady, skąd wieje – a więc jest to wiatr południowy). Trybuny na rysunku są zaprezentowane tak, że widać tylko sektory, nie widać natomiast poszczególnych miejsc. Uczeń powinien przypomnieć sobie, jak wygląda skocznia narciarska i tereny wokół niej. Sektory są zwrócone w stronę skoczni i zeskoku. Warto pokazać uczniom zdjęcie skoczni oraz trybun wokół niej. Tak są również zorientowane miejsca dla kibiców. Jedynie sektory położone najdalej na północ, przy zeskoku (A – A1 i B1), są zorientowane dokładnie pod wiatr i taką odpowiedź zaznaczyło 36,5% spośród 178 uczniów 3 klasy gimnazjum, biorących udział w badaniu. Pozostałe sektory są zwrócone do wiatru którymś z boków i kibice prawdopodobnie tylko chwilami obracają twarz pod wiatr. Duża grupa uczniów (34,3%) jako poprawną odpowiedź wskazała D czyli sektory A3 i B3, położone najbliżej skoczni, po obu jej stronach. Kibice w tych sektorach prawdopodobnie tylko chwilami zwracają twarz w kierunku południowym, pod wiatr. Większość czasu patrzą w kierunku wschodnim bądź zachodnim,  śledząc wzrokiem lecącego skoczka. Po zakończeniu skoku ich uwaga zwrócona jest na zeskok czyli w stronę północną.

Całe zadanie okazało się trudne dla uczniów. Poprawnie rozwiązało je 36,5% badanych. Może to wskazywać na pewne trudności u uczniów w orientacji na mapie i w terenie.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

D.

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

4.4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski.

Komentarz

Zadanie sprawdza u ucznia znajomość i umiejętność wyjaśnienia zjawiska wiatru halnego. Zadanie jest o tyle nietypowe, że sprawdza u uczniów wiedzę o sytuacji po drugiej, słowackiej stronie Tatr. Zazwyczaj uczniowie maja lepszą orientacje w zakresie zjawisk występujących po polskiej stronie gór. Zadaniem ucznia jest wskazanie poprawnego dokończenia zdania, opisującego powód, dla którego nie warto podczas występowania halnego jechać na wycieczkę na słowacką stronę gór.

Uczeń rozumiejący zasadę powstawania wiatru halnego może określić, które z podanych dokończeń zdania są prawdziwe. W pierwszym punkcie, jako uciążliwość dla turystów określone zostały nieznośne upały. Uczeń powinien pamiętać, że w styczniu trudno spodziewać się na tyle wysokich temperatur, aby były utrudnieniem dla turystów. Poza tym to właśnie po polskiej stronie gór występują w czasie halnego wyższe temperatury. Jest to stwierdzenie nieprawdziwe. Tylko 3,4% spośród 178 uczniów 3 klasy gimnazjum, biorących udział w badaniu, zaznaczyło tę odpowiedź.

W punkcie drugim jako przyczynę utrudniającą pobyt turystom wymieniono silny wiatr, wiejący w przeciwnym kierunku niż po stronie polskiej. Sformułowanie to zawiera w sobie dwa błędy. Po pierwsze, to po polskiej stronie wieje silny wiatr, właśnie tam występuje halny, który m.in. powoduje powalanie całych połaci lasów. Po drugie, wiatr wiejący po polskiej stronie to kontynuacja wiatru ze strony słowackiej. Halny zaczyna się na Słowacji i dociera do Polski. Nie może zatem po drodze zmieniać kierunku na przeciwny. Niestety, okazało się że to właśnie tą odpowiedź zaznaczyło  47% badanych uczniów. Może wynikać to z fragmentarycznej wiedzy na temat zjawiska halnego i braku umiejętności pełnego wyjaśnienia zachodzących procesów. Uczeń pamięta, że halny to silny wiatr, a skoro pytanie dotyczy Słowacji, a nie Polski, to możliwe że kierunek będzie inny tego „silnego wiatru”.

W punkcie trzecim pojawia się informacja o bardzo gęstych mgłach. Chociaż zdarza się, że mgły występują podczas halnego, właśnie po słowackiej stronie, nie mają one powszechnego i tak intensywnego charakteru jak sugeruje przytoczone stwierdzenie. Jest to odpowiedź nieprawidłowa. Jako właściwą wskazało ją 1,7% badanych uczniów. Możliwe, że niewielki odsetek zaznaczeń wynikał z faktu, że w większości opisów zjawiska halnego nie ma wzmianki o występowaniu mgieł.

Punkt czwarty jak powód utrudnień podaje obfite opady atmosferyczne. Duże opady są charakterystyczne dla wiatru halnego i występują po stronie dowietrznej gór, czyli właśnie na Słowacji. To może być przyczyną potencjalnie nieudanej wycieczki Henia i prawdopodobnie właśnie dlatego górale odradzają mu tę wyprawę. To jest poprawna odpowiedź. Takiego zdania było 26,4% badanych uczniów.

Możliwe, że część problemów wynikała z braku w zadaniu schematycznego rysunku przedstawiającego zjawisko halnego. Warto w trakcie lekcji w trakcie wyjaśniania przypomnieć schemat przedstawiający powstawanie tego wiatru.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1. Nie, 2. Tak, 3. Tak, 4. Nie, 5. Nie, 6. Tak.

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

6.5. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń rozróżnia rodzaje usług.

Komentarz

Zadanie sprawdza u ucznia umiejętność rozpoznawania zależności między wzmożonym ruchem turystycznym a nasileniem zapotrzebowania na różne formy usług. Zadaniem ucznia jest wskazanie, które z wymienionych form działalności odnotują wzrost w czasie weekendu, podczas którego odbywały się zawody narciarskie.

Uczeń powinien pamiętać o tym, że opisywana sytuacja ma miejsce w weekend, gdy większość przedsiębiorstw produkcyjnych oraz placówek administracyjnych oraz oświatowych nie funkcjonuje. Działają te usługi, które są niezbędne dla obsługi ruchu turystycznego: gastronomia, handel i transport osób. Uczniowie w większości odpowiadali poprawnie, właściwie rozpoznając związki między turystyką a usługami. Pewien kłopot sprawił punkt pierwszy dotyczący zwiększonych obrotów placówek administracyjnych. 42,7% badanych wskazało, że jest to stwierdzenie poprawne. Możliwe, że jest to związane z tym, że uczniowie gimnazjum rzadko korzystają jeszcze z usług administracji publicznej i nie mają świadomości tego, że pracują one jedynie w dni robocze. Inną przyczyną mogło być odmienne zrozumienie pojęcia Administracja, jako np. zarządzania odbywającą się imprezą sportową.

Chociaż w poszczególnych punktach przeważały odpowiedzi prawidłowe, to całe zadanie było dla uczniów dość trudne. Poprawnie rozwiązało je 24,7% badanych uczniów. Przygotowując zadanie do prezentacji na lekcji, można rozważyć zmniejszenie liczby rodzajów usług wymienionych w tabeli.

Słowa kluczowe