Wiązka zadań
Powstanie listopadowe u Seweryna Goszczyńskiego
Wiązka ta ukazała się w 2010 roku w informatorze gimnazjalnym.
Składa się ona z trzech zadań, w których odwołano się do fragmentu pamiętnika Seweryna Goszczyńskiego, przedstawiającego pierwsze chwile powstania listopadowego. Taki materiał pozwala z jednej strony sprawdzić umiejętności analizy tekstu źródłowego, z drugiej – określić, na ile dzieje powstania są znane uczniom. Wszystkie zadania dobrze się nadają do wykorzystania na lekcji powtórzeniowej.
Na podstawie tekstu wykonaj zadania.
SEWERYN GOSZCZYŃSKI O POCZĄTKU WALK W WARSZAWIE (fragment)
Dobrze się już ściemniło, kiedyśmy puścili się nareszcie ku Łazienkom. Obliczyliśmy się – było nas osiemnastu. Nabiliśmy karabiny i ruszyliśmy w pochód dwoma oddziałami, złożonymi każdy z dziewięciu ludzi. Jeden miał wpaść główną bramą do Belwederu [...]. „Śmierć tyranom” wykrzyknął mój oddział [...]. Po chwili i drugi oddział połączył się z naszym. Przebiegliśmy pędem, z łoskotem, którego łatwo można się domyślić, dół i pierwsze piętro – nigdzie w[ielkiego] księcia [...]. Przy moście Sobieskiego złączyliśmy się ze szkołą podchorążych, która po napadzie na koszary jazdy [rosyjskiej] cofnęła się na chwilę i zajęła to stanowisko. [...]
Wkroczyliśmy nareszcie na [ulicę] Nowy Świat, była to część miasta zamieszkana najwięcej przez wyższych oficerów i urzędników [...]. Weszliśmy jakby w pustkę, jakby w atmosferę grobu. [...] Na próżno wołamy „do broni!”, bijemy we drzwi i okiennice kolbami karabinów. Żaden głos, żaden ruch życia nie odpowiada. [...] W kilka chwil byliśmy przy Arsenale.
Seweryn Goszczyński, Dzieła zbiorowe. [w:] Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, oprac. Izabella Rusinowa, Warszawa 1986.
Zadanie 1
Seweryn Goszczyński opisał wydarzenia z powstania
A. kościuszkowskiego.
B. listopadowego.
C. styczniowego.
D. warszawskiego.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.1 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe.
Komentarz
Rozwiązanie tego zadania polega na rozpoznaniu, jakie wydarzenie zostało opisane w zacytowanym fragmencie. Uczeń powinien odnaleźć w tekście charakterystyczne, dla nocy listopadowej, miejsca i wydarzenia, takie jak atak na Belweder, połączenie się powstańców ze szkołą podchorążych, czy zajęcie Arsenału. Uczeń może odrzucić błędne odpowiedzi, kierując się informacją o udziale regularnych polskich wojsk w walkach i o obecności Rosjan w Warszawie. Warto podkreślić, że pojawienie się wśród dystraktorów powstania warszawskiego wynika z założenia (zgodnego z Podstawą programową), że nauczanie przedmiotu na wyższym etapie edukacyjnym obejmuje również osiągnięcia uczniowskie z etapu wcześniejszego. By odrzucić tę odpowiedź uczeń nie musi znać dokładnego przebiegu powstania warszawskiego, wystarczy, że pamięta okoliczności jego wybuchu i lokalizuje je w XX stuleciu.
Wyniki pilotażu pokazały, że uczniowie mają duże problemy z tym zadaniem. Problemy te mogą świadczyć o niskich kompetencjach z zakresu czytania ze zrozumieniem lub o brakach wiadomości na temat najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski.
Zadanie 2
W tekście Seweryna Goszczyńskiego znajduje się informacja na temat
A. daty wybuchu powstania.
B. przywódców walk powstańczych.
C. przyczyn napadu na koszary jazdy rosyjskiej.
D. przebiegu pierwszych godzin powstania.
Poprawna odpowiedź
D
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.1 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe.
34.2 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych.
Komentarz
Zadanie sprawdza umiejętność czytania ze zrozumieniem. Badania pilotażowe wykazały, że ok. 20% uczniów błędnie odpowiedziało na to pytanie. Jeśli uczniowie wybrali odpowiedź A (daty wybuchu powstania) lub B (przywódców walk powstańczych) oznaczać to może braki z zakresu analizy tekstu, ponieważ w zacytowanym fragmencie, nie ma żadnych informacji na ten temat. Jeśli uczeń wybrał odpowiedź C (przyczyn napadu na koszary jazdy rosyjskiej), oznaczać to może, że odnalazł informację w tekście na temat koszar, ale źle ją zinterpretował.
Zadanie 3
Z tekstu Seweryna Goszczyńskiego wynika, że
A. powstanie początkowo nie spotkało się z powszechnym poparciem mieszkańców Warszawy.
B. Rosjanie w popłochu uciekli z Warszawy.
C. początek powstania był dobrze przygotowany.
D. walki błyskawicznie przeniosły się poza granice miasta.
Poprawna odpowiedź
A
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.2 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych.
Komentarz
Zadanie to sprawdza umiejętność analizy i interpretacji tekstu źródłowego. Uczeń musi dokonać syntezy informacji zawartych w źródle i zadecydować, która z proponowanych możliwości najpełniej oddaje jego przekaz informacyjny. Błędne odpowiedzi uczniów mogą świadczyć o problemach z samodzielną pracą z tekstem źródłowym, lub o problemach z poprawnym rozumowaniem. Wybranie odpowiedzi B (Rosjanie w popłochu uciekli z Warszawy) oznacza zupełnie niezrozumienie tekstu źródłowego. Jeśli uczeń wybierze dystraktor C (początek powstania był dobrze przygotowany) może to świadczyć o tym, że źle zinterpretował relację Seweryna Goszczyńskiego – tekst nic nie mówi na temat przygotowania do walki. Wybór odpowiedzi D wskazywać może na to, że uczniowie nie rozpoznają zakresu przestrzeni miasta opisywanego w tekście. Autor wprost określa ulicę Nowy Świat jako obszar należący do miasta.
Zadanie 4
Powstanie, którego dotyczy tekst Seweryna Goszczyńskiego, zakończyło się
A. po tygodniu.
B. po upływie niespełna miesiąca.
C. w następnym roku.
D. po upływie kilku lat.
Poprawna odpowiedź
C
Wymaganie ogólne
1.1 Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa.
Wymaganie szczegółowe
34.1 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe.
Komentarz
Poprawne wykonanie tego zadania wymaga od ucznia podstawowej wiedzy na temat powstania listopadowego. Uczniowie nie muszą znać dat dziennych wybuchu i upadku powstania, ale powinni zdawać sobie sprawę z faktu, że trwało ono przez pewien czas. Proponowane dystraktory sprawdzają zatem, czy uczniowie posiadają niezbędne minimum wiedzy na temat tego wydarzenia.
Wśród historyków istnieją różne opinie na temat czasu trwania powstania listopadowego. W literaturze i podręcznikach część autorów twierdzi, że zakończyło się ono wraz z detronizacją cara, po której doszło do wojny polsko-rosyjskiej, inni uważają, że koniec powstania nastąpił wraz z ustaniem działań zbrojnych. Zadanie to zostało tak skonstruowane, aby bez względu na wersję przyjętą przez nauczyciela i autora podręcznika, tylko jedna odpowiedź była poprawna.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
