Podstawy programowe - Geografia
Wymagania ogólne
Wymagania szczegółowe
Wymagania ogólne
1.1 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie.
1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
2.1 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)
2.3 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek.
2.4 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.
4.1 Kształtowanie postaw. Uczeń rozwija w sobie ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą i światem.
4.2 Kształtowanie postaw. Uczeń rozwija świadomość wartości i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i kulturowe własnego regionu i Polski.
4.3 Kształtowanie postaw. Uczeń rozwija patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym poszanowaniu innych narodów i społeczności – ich systemów wartości i sposobów życia.
Wymagania szczegółowe
1.1. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie.
1.2. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych.
1.3. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie).
1.4. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.
1.5. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych.
1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.
1.7. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce ( niziny, wyżyny, góry, rzeki,jeziora, wyspy, morza, państwa itp);
1.8. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych.
1.9. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych.
1.10. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych.
2.1. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi.
2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.
3.1. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat.
3.2. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych.
3.3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi.
3.4. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi.
3.5. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń podaje główne cechy płytowej budowy litosfery.
3.6. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji.
3.7. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
4.1. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce oraz położenie Polski na świecie i w Europie.
4.2. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski: powstanie węgla kamiennego, powstawanie gór, zalewy mórz, zlodowacenia.
4.3. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce.
4.4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski.
4.5. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych.
5.1. Ludność Polski. Uczeń wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia.
5.2. Ludność Polski. Uczeń odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego oraz piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce.
5.3. Ludność Polski. Uczeń charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi.
5.4. Ludność Polski. Uczeń wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie.
5.5. Ludność Polski. Uczeń podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie.
5.6. Ludność Polski. Uczeń analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie.
6.1. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, wielkości i własności gospodarstw rolnych, zasiewów i hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych.
6.2. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce.
6.3. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego.
6.4. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej.
6.5. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń rozróżnia rodzaje usług.
6.6. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości.
6.7. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń opisuje na podstawie map i wyjaśnia zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w Polsce i wykazuje jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej.
6.8. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce.
7.1. Regiony geograficzne Polski. Uczeń wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski.
7.2. Regiony geograficzne Polski. Uczeń charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych).
7.3. Regiony geograficzne Polski. Uczeń opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi.
7.4. Regiony geograficzne Polski. Uczeń przedstawia, np. w formie prezentacji multimedialnej, walory turystyczne wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych.
7.5. Regiony geograficzne Polski. Uczeń projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeograficznych i własnych obserwacji terenowych, podróż wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe.
7.6. Regiony geograficzne Polski. Uczeń przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego.
8.1. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską.
8.2. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec.
8.3. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy.
8.4. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji.
8.5. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka.
9.1. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy.
9.2. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych.
9.3. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania.
9.4. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego.
9.5. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub innego kraju europejskiego, związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej.
9.6. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej.
9.7. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii.
9.8. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich.
9.9. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej.
9.10. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części.
10.1. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów.
10.2. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje.
10.3. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach.
10.4. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego.
10.5. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej.
10.6. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach.
10.7. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego.
10.8. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń charakteryzuje na podstawie map tematycznych i wyjaśnia występowanie stref klimatyczno- roślinno- glebowych w Afryce.
10.9. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi.
10.10. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary.
10.11. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej.
10.12. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem.
10.13. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
10.14. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle warunków środowiska przyrodniczego.
10.15. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki.
Wymagania ogólne
R.1 Dostrzeganie prawidłowości dotyczących środowiska przyrodniczego, życia i gospodarki człowieka oraz wzajemnych powiązań i zależności w systemie człowiek-przyroda-gospodarka. Uczeń wskazuje i analizuje prawidłowości i zależności wynikające z funkcjonowania sfer ziemskich oraz działalności człowieka w różnorodnych warunkach środowiska, wskazując znaczenie rosnącej roli człowieka i jego działań w środowisku geograficznym w różnych skalach (lokalnej, regionalnej i globalnej).
R.2.1 Analiza i wyjaśnianie problemów demograficznych społeczeństw. Uczeń analizuje etapy i cechy rozwoju demograficznego ludności na świecie, charakteryzuje dynamikę i zróżnicowanie procesów ludnościowych, wiążąc zagadnienia demograficzne z czynnikami przyrodniczymi i rozwojem cywilizacyjnym.
R.2.2 Analiza i wyjaśnianie problemów demograficznych społeczeństw. Uczeń wykorzystuje do analiz informacje o aktualnych wydarzeniach na świecie.
R.3 Proponowanie rozwiązań problemów występujących w środowisku geograficznym, zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju i zasadami współpracy, w tym międzynarodowej. Uczeń wskazuje propozycje rozwiązań lokalnych, regionalnych i globalnych problemów środowiskowych, demograficznych i gospodarczych zgodnych z koncepcją zrównoważonego rozwoju oraz opartych na równoprawnych zasadach współpracy między regionami i państwami.
R.4.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, w tym również technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS). Uczeń zdobywa informacje oraz rozwija i doskonali umiejętności geograficzne, wykorzystując wszystkie dostępne (w tym najnowsze) źródła informacji, pomiary i obserwacje bezpośrednie.
R.4.2 Pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, w tym również technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS). Uczeń potrafi selekcjonować i przetwarzać informacje do prezentacji wybranych zagadnień.
1 Wykorzystanie różnych źródeł informacji do analizy i prezentowania współczesnych problemów przyrodniczych, gospodarczych, społecznych, kulturowych i politycznych.
2 Formułowanie i weryfikowanie hipotez dotyczących problemów współczesnego świata.
3 Rozumienie relacji człowiek-przyroda-społeczeństwo w skali globalnej i regionalnej.
Wymagania szczegółowe
R.1.1 Źródła informacji geograficznej. Uczeń klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria
R.1.2 Źródła informacji geograficznej. Uczeń oblicza odległości w terenie oraz powierzchnię na podstawie map wykonanych w różnych skalach
R.1.3 Źródła informacji geograficznej. Uczeń odczytuje i opisuje cechy środowiska przyrodniczego (np. ukształtowanie i rzeźbę terenu, budowę geologiczną) i społeczno-gospodarczego (np. rozmieszczenie zasobów naturalnych, ludności, szlaki transportowe) na podstawie map: topograficznej, hipsometrycznej i tematycznej
R.1.4 Źródła informacji geograficznej. Uczeń interpretuje zjawiska geograficzne przedstawiane na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach
R.1.5 Źródła informacji geograficznej. Uczeń formułuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między wybranymi elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz dokonuje ich weryfikacji, wykorzystując mapy tematyczne
R.1.6 Źródła informacji geograficznej. Uczeń przeprowadza badania wybranych elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania według przygotowanego planu
R.1.7 Źródła informacji geograficznej. Uczeń stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego
R.1.8 Źródła informacji geograficznej. Uczeń korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych.
R.2.1 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie
R.2.2 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń charakteryzuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny
R.2.3 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń wskazuje konsekwencje ruchów Ziemi
R.2.4 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń oblicza wysokość górowania Słońca w dowolnym miejscu na Ziemi w dniach równonocy i przesileń
R.2.5 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń oblicza szerokość geograficzną dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń
R.2.6 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń opisuje różnice między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku
R.2.7 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń wyjaśnia przyczynę występowania: dni i nocy polarnych na obszarach podbiegunowych, zorzy polarnej, zaćmień Słońca i Księżyca
R.2.8 Ziemia we Wszechświecie. Uczeń wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego.
R.3.1 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i wyższych szerokościach geograficznych oraz opisuje przebieg procesów pogodowych (ruch mas powietrza, fronty atmosferyczne i zjawiska im towarzyszące)
R.3.2 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza i opadów
R.3.3 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń wyjaśnia na przykładach genezę wiatrów (stałych i okresowych oraz lokalnych) i wskazuje ich znaczenie dla przebiegu pogody i działalności gospodarczej (rolnictwa, komunikacji)
R.3.4 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń charakteryzuje strefy klimatyczne i typy klimatu na Ziemi i uzasadnia ich zasięgi
R.3.5 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów
R.3.6 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń przygotowuje krótkoterminową prognozę pogody na podstawie mapy synoptycznej oraz obserwacji i pomiarów meteorologicznych
R.3.7 Sfery Ziemi – atmosfera. Uczeń wyjaśnia na przykładach obserwowane przyczyny i skutki globalnych zmian klimatu na Ziemi.
R.4.1 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń omawia cechy cyklu hydrologicznego w różnych warunkach klimatycznych
R.4.2 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń opisuje występowanie i zasoby wód w oceanach i na lądach (jeziora, rzeki, lodowce, wody podziemne)
R.4.3 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń charakteryzuje sieć rzeczną i typy genetyczne jezior na poszczególnych kontynentach
R.4.4 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń rozpoznaje i opisuje cechy ustrojów rzecznych wybranych rzek
R.4.5 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wyjaśnia krajobrazowe i gospodarcze funkcje rzek i jezior
R.4.6 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń objaśnia mechanizm powstawania i układu powierzchniowych prądów morskich, falowania, pływów, upwellingu oraz ich wpływ na warunki klimatyczne i środowisko życia wybrzeży
R.4.7 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wskazuje możliwości gospodarczego wykorzystania oceanów i ocenia wpływ człowieka na ekosystemy mórz i oceanów
R.4.8 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wyjaśnia powstawanie źródeł i ocenia przyrodnicze i gospodarcze znaczenie wód podziemnych
R.4.9 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wyjaśnia przyczyny różnej wysokości występowania granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych
R.4.10 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wyjaśnia proces powstawania lodowców na przykładach z różnych kontynentów
R.4.11 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń wskazuje na mapach zasięg obszarów współcześnie zlodzonych i ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu tych obszarów
R.4.12 Sfery Ziemi – hydrosfera. Uczeń opisuje na przykładach następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach świata i wskazuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą.
R.5.1 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń opisuje skład mineralogiczny skorupy ziemskiej, główne grupy i rodzaje skał oraz ich gospodarcze zastosowanie i ocenia zmiany środowiska przyrodniczego związane z eksploatacją surowców mineralnych
R.5.2 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń charakteryzuje najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, dryf kontynentów, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego)
R.5.3 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń planuje i przeprowadza obserwację odkrywki lub odsłonięcia geologicznego
R.5.4 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń ocenia zmiany środowiska w holocenie związane z działalnością człowieka
R.5.5 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń charakteryzuje główne procesy wewnętrzne prowadzące do urozmaicenia powierzchni Ziemi – wulkanizm, plutonizm, ruchy skorupy ziemskiej, wstrząsy tektoniczne, ruchy górotwórcze (paleozoiczne, mezozoiczne, kenozoiczne) oraz formy powstałe w ich wyniku
R.5.6 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego (np. kras, lateryzacja) oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów
R.5.7 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń opisuje przebieg oraz efekty erozji i akumulacji wodnej (rzecznej, morskiej, jeziornej), lodowcowej i eolicznej
R.5.8 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń wykazuje wpływ cech budowy geologicznej i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe (obrywanie, spełzywanie, osuwanie)
R.5.9 Sfery Ziemi – litosfera. Uczeń opisuje cechy ukształtowania powierzchni Ziemi jako efekt oddziaływania procesów wewnętrznych i zewnętrznych dla wybranego regionu.
R.6.1 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń charakteryzuje procesy glebotwórcze i omawia cechy głównych rodzajów gleb strefowych i niestrefowych oraz ocenia ich przydatność rolniczą
R.6.2 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń planuje i przeprowadza obserwację profilu glebowego w miejscu zamieszkania
R.6.3 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie formacji roślinnych na Ziemi i piętrowość roślinną na Ziemi oraz przyporządkowuje typowe gatunki flory i fauny dla poszczególnych stref krajobrazowych Ziemi
R.6.4 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń dowodzi na przykładach, że naruszenie stabilności ekosystemów może powodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym
R.6.5 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń wskazuje podejmowane na świecie działania na rzecz ochrony i restytucji środowiska geograficznego
R.6.6 Sfery Ziemi – pedosfera i biosfera. Uczeń omawia podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju i ocenia możliwości ich realizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej.
R.7.1 Klasyfikacja państw świata. Uczeń wyróżnia kryteria podziału państw według PKB na jednego mieszkańca oraz Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI)
R.7.2 Klasyfikacja państw świata. Uczeń porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego
R.7.3 Klasyfikacja państw świata. Uczeń odczytuje na mapach aktualny podział polityczny.
R.8.1 Ludność. Uczeń analizuje, wyjaśnia i ocenia warunki przyrodnicze dla osiedlania się ludzi (na przykładach różnych regionów świata)
R.8.2 Ludność. Uczeń określa cechy rozmieszczenia ludności na Ziemi, wskazując obszary jej koncentracji i słabego zaludnienia
R.8.3 Ludność. Uczeń analizuje przestrzenne różnice w wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego
R.8.4 Ludność. Uczeń opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach z wybranych państw świata
R.8.5 Ludność. Uczeń ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach
R.8.6 Ludność. Uczeń charakteryzuje przyczyny i konsekwencje migracji ludności w różnych państwach
R.8.7 Ludność. Uczeń przedstawia procesy urbanizacyjne na świecie i zróżnicowanie poziomu życia ludzi w miastach różnych typów i wielkości
R.8.8 Ludność. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie struktury zatrudnienia w wybranych państwach i jej związek z poziomem rozwoju państwa
R.8.9 Ludność. Uczeń charakteryzuje strukturę etniczną i narodowościową ludności świata
R.8.10 Ludność. Uczeń określa strukturę funkcjonalno-przestrzenną różnych miast i ocenia jej zmiany wraz z rozwojem państw
R.8.11 Ludność. Uczeń charakteryzuje zróżnicowanie religijne ludności świata i ocenia wpływ religii na postawy społeczne i gospodarkę
R.8.12 Ludność. Uczeń wskazuje przyczyny i konsekwencje upowszechniania się wybranych języków na świecie.
R.9.1 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych na rozwój rolnictwa
R.9.2 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wykazuje zależności między rodzajami produkcji rolnej a warunkami naturalnymi i rozmieszczeniem ludności oraz charakteryzuje różne typy rolnictwa na świecie
R.9.3 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wskazuje problemy związane z upowszechnianiem się roślin uprawnych zmodyfikowanych genetycznie i wskazuje rejony ich upraw
R.9.4 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń porównuje i uzasadnia strukturę spożycia żywności w państwach wysoko i słabo rozwiniętych
R.9.5 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi na świecie
R.9.6 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wskazuje możliwości rozwoju wykorzystania zasobów oceanów i mórz
R.9.7 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń charakteryzuje zmiany w strukturze zużycia energii postępujące wraz z rozwojem gospodarczym państw świata i ocenia skutki wynikające z rosnącego zużycia energii oraz konieczność pozyskiwania nowych źródeł energii
R.9.8 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wskazuje wpływ czynników lokalizacji przemysłu na rozmieszczenie i rozwój wybranych branż
R.9.9 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń uzasadnia różnice ilościowe i jakościowe produkcji przemysłowej państw na różnym poziomie rozwoju gospodarczego i ocenia wpływ przemysłu zawansowanych technologii na rozwój gospodarczy i jakość życia
R.9.10 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń charakteryzuje znaczenie usług materialnych i niematerialnych
R.9.11 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń planuje i prowadzi badania zróżnicowania usług w miejscu zamieszkania
R.9.12 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń przedstawia, na podstawie danych statystycznych, poziom zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
R.9.13 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń analizuje kierunki geograficzne i strukturę towarową eksportu i importu w wybranych państwach
R.9.14 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wskazuje i uzasadnia pozytywne i negatywne skutki globalizacji i integracji politycznej
R.9.15 Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń wyjaśnia przyczyny i przebieg konfliktów zbrojnych w wybranych regionach współczesnego świata.
R.10.1 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń opisuje cechy ukształtowania powierzchni Polski i określa jej związek z budową geologiczną, wykazuje wpływ orogenez i zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni kraju
R.10.2 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń ocenia walory i określa cechy środowiska decydujące o krajobrazie wybranych krain geograficznych Polski
R.10.3 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń charakteryzuje klimat Polski na podstawie danych liczbowych i map klimatycznych i ocenia gospodarcze konsekwencje zróżnicowania długości okresu wegetacyjnego w Polsce
R.10.4 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń omawia cechy reżimu polskich rzek
R.10.5 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń charakteryzuje składowe bilansu wodnego Polski w roku hydrologicznym
R.10.6 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń wskazuje znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior i sztucznych zbiorników wodnych
R.10.7 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach i wskazuje skutki gospodarcze
R.10.8 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń charakteryzuje typy naturalnych zbiorowisk roślinnych i wskazuje charakterystyczne gatunki
R.10.9 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń wyjaśnia występowanie gleb strefowych i niestrefowych w Polsce
R.10.10 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń przedstawia dominanty środowiska krain geograficznych Polski na podstawie map tematycznych, danych statystycznych i obserwacji bezpośrednich
R.10.11 Geografia Polski – środowisko przyrodnicze. Uczeń uzasadnia konieczność działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce (w tym także działań podejmowanych we współpracy z innymi państwami).
R.11.1 Geografia Polski – zagadnienia ludnościowe. Uczeń charakteryzuje rozwój demograficzny Polski w wybranych okresach na podstawie danych statystycznych i wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności Polski wraz z rozwojem gospodarczym oraz porównuje ją z innymi państwami
R.11.2 Geografia Polski – zagadnienia ludnościowe. Uczeń wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia ludności Polski
R.11.3 Geografia Polski – zagadnienia ludnościowe. Uczeń wskazuje regionalne zróżnicowanie rynku pracy w Polsce
R.11.4 Geografia Polski – zagadnienia ludnościowe. Uczeń analizuje okresowe zmiany salda migracji zewnętrznych i wewnętrznych oraz wyjaśnia ich przyczyny
R.11.5 Geografia Polski – zagadnienia ludnościowe. Uczeń wyjaśnia zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego, wiążąc je z przemianami gospodarczymi i społecznymi w Polsce.
R.12.1 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń ocenia poziom wykorzystania warunków naturalnych na podstawie wielkości i rodzajów produkcji rolniczej w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej
R.12.2 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje zmiany strukturalne zachodzące w polskim rolnictwie
R.12.3 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje obszary występowania podstawowych zasobów naturalnych i analizuje zmiany wielkości ich eksploatacji
R.12.4 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej w Polsce i innych państwach świata
R.12.5 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje dziedziny produkcji przemysłowej dynamicznie się rozwijające
R.12.6 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń przedstawia zmiany w gospodarce Polski spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r.
R.12.7 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje przykłady i znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju
R.12.8 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń przedstawia zróżnicowanie sektora usług w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej
R.12.9 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń podaje przykłady przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mające wpływ na zmiany struktury produkcji i stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i usług
R.12.10 Geografia Polski – działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje głównych partnerów handlowych oraz kierunki geograficzne i strukturę towarową wymiany międzynarodowej Polski.
1.1 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń wyróżnia i charakteryzuje obszary o optymalnych i trudnych warunkach do zamieszkania w skali globalnej i regionalnej formułuje prawidłowości rządzące rozmieszczeniem ludności na świecie
1.2 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń charakteryzuje główne procesy demograficzne (fazy przejścia demograficznego i przejścia epidemiologicznego) na przykładzie całego świata i poszczególnych kontynentów
1.3 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń klasyfikuje migracje, podaje ich przyczyny i ocenia skutki tego zjawiska charakteryzuje współczesne kierunki emigracji Polaków i czynniki wpływające na atrakcyjność niektórych państw dla imigrantów
1.4 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie procesów urbanizacji na świecie opisuje procesy tworzenia się aglomeracji miejskich oraz ich formy
1.5 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń identyfikuje i wyjaśnia procesy wzrostu liczby ludności oraz ekspansji przestrzennej wielkich metropolii świata (np. poznaje przyczyny powstawania dzielnic nędzy, wzrostu przestępczości, degradacji środowiska przyrodniczego, problemów komunikacyjnych)
1.6 Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń wyjaśnia znaczenie kultury i tradycji regionalnych w procesie różnicowania się regionów pod względem rozwoju społecznego i gospodarczego (np. wyjaśnia rolę tradycji w rozwoju przedsiębiorczości w państwach Azji Południowo-Wschodniej).
2.1 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników rozwoju społecznego i gospodarczego wyróżnia regiony bogate i biedne (bogatą Północ i biedne Południe) i podaje przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów świata
2.2 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń ocenia i projektuje różne formy pomocy państwa i organizacji pozarządowych państwom i regionom dotkniętym kryzysem (klęskami ekologicznymi, wojnami, głodem)
2.3 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń opisuje główne obszary upraw i chowu zwierząt na świecie, wyjaśnia ich zróżnicowanie przestrzenne
2.4 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń wyjaśnia, z czego wynikają różnice w wielkości i strukturze spożycia żywności na świecie (uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe, społeczne i polityczne, mechanizmy wpływające na nierównomierny rozdział żywności w skali globalnej)
2.5 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich na wybranych przykładach (np. w Unii Europejskiej, w regionach turystycznych w państwach rozwijających się) potrafi wyjaśnić szanse i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i mieszkańców poszczególnych regionów, wynikające z procesów przemian zachodzących na terenach wiejskich
2.6 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń charakteryzuje kierunki zmian w powierzchni lasów na świecie (w wyniku procesów wylesiania i zalesiania) i podaje przykłady gospodarowania zasobami leśnymi (pozytywne i negatywne)
2.7 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń charakteryzuje cechy gospodarki morskiej i podaje przykłady wykorzystania oceanu światowego oraz zagrożeń wynikających ze zbyt intensywnej eksploatacji zasobów morskich
2.8 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń charakteryzuje i ocenia zróżnicowanie i zmiany struktury wykorzystania surowców energetycznych na świecie dokonuje oceny zjawiska uzależnienia produkcji energii na świecie od źródeł zaopatrzenia surowców nieodnawialnych, potrafi wyjaśnić twierdzenie „ropa rządzi światem”
2.9 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń wyjaśnia, na czym polegają zmiany zachodzące na rynku pracy w skali globalnej i regionalnej, wynikające z rozwoju nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych
2.10 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń przedstawia cechy przemysłu wysokiej technologii i podaje przykłady jego lokalizacji na świecie poznaje nowe funkcje ośrodków przemysłowych i nowe formy przestrzenne – technopolie, klastry i dystrykty przemysłowe
2.11 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń charakteryzuje wybrane obszary intensywnie zagospodarowywane turystycznie na świecie wyjaśnia, dlaczego zmieniają się kierunki wyjazdów turystycznych Polaków identyfikuje skutki rozwoju turystyki dla środowiska przyrodniczego
2.12 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń ocenia rolę nowoczesnych usług komunikacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki i w życiu codziennym
2.13 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń wyjaśnia zmiany zachodzące w kierunkach i natężeniu ruchu osób i towarów wskazuje przykłady lokalizacji nowoczesnych terminali i ich rolę w rozwoju regionów
2.14 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń podaje przykłady procesów globalizacji i ich wpływu na rozwój regionalny i lokalny
2.15 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń wyjaśnia współczesne zmiany na mapie politycznej świata
2.16 Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń wyjaśnia na wybranych przykładach (w skali lokalnej, regionalnej i globalnej) przyczyny procesów integracyjnych i ich skutki gospodarcze, społeczne i polityczne.
3.1 Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń formułuje problemy wynikające z eksploatowania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych potrafi przewidzieć przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej
3.2 Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń charakteryzuje obszary niedoboru i nadmiaru wody na świecie i określa przyczyny tego zróżnicowania (w tym zanieczyszczenia wód) przedstawia projekty rozwiązań stosowanych w sytuacjach braku lub niedoborów wody w różnych strefach klimatycznych
3.3 Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń rozróżnia przyczyny zachodzących współcześnie globalnych zmian klimatu (ocieplenia globalnego) i ocenia rozwiązania podejmowane w skali globalnej i regionalnej zapobiegające temu zjawisku
3.4 Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń wykazuje na przykładach, że zbyt intensywne wykorzystanie rolnicze gleb oraz nieumiejętne zabiegi agrotechniczne powodują w wielu częściach świata degradację gleb, co w konsekwencji prowadzi do spadku produkcji żywności, a w niektórych regionach świata do głodu i ubóstwa
3.5 Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń wykazuje na przykładach pozaprzyrodnicze czynniki zmieniające relacje człowiek- środowisko przyrodnicze (rozszerzanie udziału technologii energooszczędnych, zmiany modelu konsumpcji, zmiany poglądów dotyczących ochrony środowiska).
