Podstawy programowe - Język polski
Wymagania ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych
zdobywa świadomość języka jako wartościowego i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących
go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe oraz stosować
odpowiednie sposoby ich odbioru.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego rozpoznaje ich konwencje gatunkowe uczy się je
odbierać świadomie i refleksyjnie kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury
poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją
wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną
3. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznawanymi tekstami kultury i własnymi
zainteresowaniami dba o poprawność wypowiedzi własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi wykorzystując posiadane umiejętności,
rozwija swoją wiedzę o języku.
Wymagania szczegółowe
1.1.1 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń sprawnie czyta teksty głośno i cicho
1.1.2 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń określa temat i główną myśl tekstu
1.1.3 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza)
1.1.4 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy
1.1.5 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia i gratulacje,zawiadomienie i ogłoszenie, instrukcję, w tym przepis)
1.1.6 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych
1.1.7 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte)
1.1.8 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
1.1.9 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz)
1.1.10 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity).
1.2.1 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta z informacji zawartych w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego (małym lub pod ręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych.
1.3.3. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik,czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik) i wskazuje różnice między nimi
1.3.1 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik)
1.3.2 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie), równoważniki zdań – i rozumie ich funkcje
1.3.4 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, czasów i rodzajów gramatycznych – rozumie ich funkcje w wypowiedzi
1.3.5 Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała).
2.1.1 Analiza i interpretacja tekstów kultury. Wstępne rozpoznanie. Uczeń nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje)
2.1.2 Analiza i interpretacja tekstów kultury. Wstępne rozpoznanie. Uczeń konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
2.1.3 Analiza i interpretacja tekstów kultury. Wstępne rozpoznanie. Uczeń wyraża swój stosunek do postaci.
2.2.1 Analiza. Uczeń dostrzega swoistość artystyczną dzieła
2.2.2 Analiza. Uczeń odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości
2.2.3 Analiza. Uczeń odróżnia realizm od fantastyki
2.2.4 Analiza. Uczeń rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich role
2.2.5 Analiza. Uczeń rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały)
2.2.6 Analiza. Uczeń wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (gra aktorska, reżyseria, dekoracja, charakteryzacja, kostiumy, rekwizyty)
2.2.7 Analiza. Uczeń wyodrębnia elementy dzieła fi lmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska)
2.2.8 Analiza. Uczeń wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa)
2.2.9 Analiza. Uczeń omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia
2.2.10 Analiza. Uczeń charakteryzuje i ocenia bohaterów
2.2.11 Analiza. Uczeń identyfikuje: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks.
2.3.1 Interpretacja. Uczeń odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym
2.3.2 Interpretacja. Uczeń objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.
2.4.1 Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada).
3.1.1 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy spójne teksty na tematy poruszane na zajęciach – związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury
3.1.2 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń dostosowuje sposób wyrażania się do oficjalnej i nieoficjalnej sytuacji komunikacyjnej oraz do zamierzonego celu
3.1.3 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń formułuje pytania do tekstu
3.1.4 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń świadomie posługuje się różnymi formami językowymi oraz (w wypowiedzi ustnej) mimiką, gestykulacją, postawą ciała
3.1.5 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: opowiadanie z dialogiem (twórcze i odtwórcze), pamiętnik i dziennik (pisane z perspektywy bohatera literackiego lub własnej), list oficjalny, proste sprawozdanie (np. z wycieczki, z wydarzeń sportowych), opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, ogłoszenie, zaproszenie, prosta notatka
3.1.6 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje w wypowiedzi pisemnej odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy gatunkowej (w tym wydziela akapity)
3.1.7 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (ramowy i szczegółowy)
3.1.8 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat prezentuje własne zdanie i uzasadnia je
3.1.9 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń czytając głośno, wyraziście, przekazuje intencję tekstu, właściwie akcentuje wyrazy, wprowadza pauzę, stosuje odpowiednią intonację
3.1.10 Tworzenie wypowiedzi. Mówienie i pisanie. Uczeń recytuje teksty poetyckie oraz fragmenty prozy, podejmując próbę ich głosowej interpretacji.
3.2.1 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące
3.2.2 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu
3.2.3 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych
3.2.4 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki i używa ich we właściwych kon tekstach
3.2.5 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń pisze poprawnie pod względem ortograficznym, w tym w razie potrzeby wykorzystuje wiedzę o:
a) wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w tematach
fleksyjnych wyrazów odmiennych,
b) różnicach w wymowie i pisowni samogłosek ustnych i nosowych,
spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,
c) zapisie „nie” z rzeczownikami, przymiotnikami i czasownikami,
d) sposobach pisania nazw własnych i nazw pospolitych
3.2.6 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka, znaku zapytania, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, znaku wykrzyknika
3.2.7 Tworzenie wypowiedzi.Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów:dom, rodzina, szkoła i nauka, środowisko przyrodnicze i społeczne).
Wymagania ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymagania szczegółowe
1.1.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
1.1.3. Czytanie i słuchanie. Uczeń porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.
1.1.4. Czytanie i słuchanie. Uczeń odróżnia informacje o faktach od opinii.
1.1.5. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem.
1.1.6. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym.
1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
1.1.8. Czytanie i słuchanie. Uczeń dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.
1.1.9. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski.
1.1.10. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż).
1.1.11. Czytanie i słuchanie. Uczeń czerpie dodatkowe informacje z przypisu.
1.2.1. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych.
1.2.2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu informacji.
1.2.3. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i elektronicznej.
1.3.1. Świadomość językowa. Uczeń rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy.
1.3.2. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście.
1.3.3. Świadomość językowa. Uczeń dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy/ dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów)/ rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście.
1.3.4. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu.
1.3.5. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje.
1.3.6. Świadomość językowa. Uczeń rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi.
1.3.7. Świadomość językowa. Uczeń odróżnia temat fleksyjny od końcówki.
1.3.8. Świadomość językowa. Uczeń odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane.
1.3.9. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.
2.1.1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło.
2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
2.2.1. Analiza. Uczeń przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście.
2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.
2.2.3. Analiza. Uczeń rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze.
2.2.4. Analiza. Uczeń wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych).
2.2.5. Analiza. Uczeń omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego).
2.2.6. Analiza. Uczeń przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat).
2.2.7. Analiza. Uczeń rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną.
2.2.8. Analiza. Uczeń rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy.
2.2.9. Analiza. Uczeń wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog.
2.2.10. Analiza. Uczeń znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych/ wskazuje przykłady mieszania się gatunków.
2.2.11. Analiza. Uczeń uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.
2.3.1. Interpretacja. Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.
2.3.2. Interpretacja. Uczeń uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.
2.3.3. Interpretacja. Uczeń interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach).
2.4.1. Wartości i wartościowanie. Uczeń ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach.
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
2.4.3. Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.
3.1.1. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja/ dostosowuje odmianę i style języka do gatunku, w którym się wypowiada.
3.1.2. Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat.
3.1.3. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi.
3.1.4. Mówienie i pisanie. Uczeń dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.
3.1.6. Mówienie i pisanie. Uczeń przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii.
3.1.7. Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych.
3.1.8. Mówienie i pisanie. Uczeń świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.
3.2.1. Świadomość językowa. Uczeń rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich.
3.2.2. Świadomość językowa. Uczeń sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny, zna granice stosowania slangu młodzieżowego.
3.2.3. Świadomość językowa. Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się/ świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
3.2.5. Świadomość językowa. Uczeń stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach/ dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom.
3.2.6. Świadomość językowa. Uczeń wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych/ stosuje średnik.
3.2.7. Świadomość językowa. Uczeń przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi/ zamienia mowę niezależną na zależną.
3.2.8. Świadomość językowa. Uczeń wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi.
3.2.9. Świadomość językowa. Uczeń wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji/ stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych.
3.2.10. Świadomość językowa. Uczeń stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków/ stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu).
3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).
Wymagania ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń rozumie teksty o skomplikowanej budowie dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji ma świadomość kryteriów poprawności językowej.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji
tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.
3. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki ma świadomość własnej kompetencji językowej.
Wymagania szczegółowe
1.1.1 Czytanie i słuchanie. Uczeń odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości
1.1.2 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton,
reportaż), politycznych (przemówienie) i popularno
naukowych wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomośći komentarz odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne,
jak i ukryte (przemówienie) i popularnonaukowych
wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacjezarówno jawne, jak i ukryte
1.1.3 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu
1.1.4 Czytanie i słuchanie. Uczeń wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście
1.1.5 Czytanie i słuchanie. Uczeń wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście
argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia
1.1.6 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe
1.1.7 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje w wypowiedzi ironię, objaśnia jej mechanizm i funkcję
1.1.8 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź
1.1.9 Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku
polityków i dziennikarzy.
1.1.101 Czytanie i słuchanie. Zakres rozszerzony. Uczeń czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole
1.1.102 Czytanie i słuchanie. Zakres rozszerzony. Uczeń twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznolitera ckie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej)
1.1.103 Czytanie i słuchanie. Zakres rozszerzony. Uczeń porównuje tekst linearny i hipertekst rozumiany jako wypowiedź nieciągła, nielinearna,stanowiąca system powiązanych segmentów tekstowych, łączonych do wolnie przez użytkownika języka w każdorazowym akcie odbioru
1.1.104 Czytanie i słuchanie. Zakres rozszerzony. Uczeń rozpoznaje retoryczną organizację wypowiedzi – wskazuje zastosowane w niej sposoby osiągania przejrzystości i sugestywności
1.1.105 Czytanie i słuchanie. Zakres rozszerzony. Uczeń rozpoznaje mechanizmy nowomowy charakterystyczne dla systemów totalitarnych.
1.2.1 Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta
zarów no z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu)
1.2.2 Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli
1.2.3 Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki
1.2.4 Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu.
1.2.101 Samokształcenie i docieranie do informacji. Zakres rozszerzony. Uczeń samodzielnie wybiera do lektury
teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić
1.2.102 Samokształcenie i docieranie do informacji. Zakres rozszerzony. Uczeń adiustuje tekst na poziomie elementarnym
1.3.1 Świadomość językowa. Uczeń analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów
1.3.2 Świadomość językowa. Uczeń zna pojęcia znaku i systemu znaków uzasadnia, że język jest systemem znaków rozróżnia znaki werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji i sposobów interpretacji
1.3.3 Świadomość językowa. Uczeń zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe
(nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia współczesne zmiany
modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną
a komunikacją przez Internet)
1.3.4 Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką,
ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną)
1.3.5 Świadomość językowa. Uczeń wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i zawodowych polszczyzny
1.3.6 Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wy po wiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje
1.3.7 Świadomość językowa. Uczeń rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji
językowej, poprawności i stosowności
wypowiedzi rozpoznaje i poprawia różne typy
błędów językowych
1.3.8 Świadomość językowa. Uczeń odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego,
oficjalne od swobodnego.
1.3.101 Świadomość językowa. Zakres rozszerzony. Uczeń rozróżnia i omawia na wybranych przykładach funkcje języka – poznawczą (kategoryzowanie świata), komunikacyjną (tworzenie wypowiedzi i stosowanie języka w aktach komunikacji) oraz społeczną (jednoczenie grupy i budowanie tożsamości zbiorowej – regionalnej, środowiskowej, narodowej)
1.3.102 Świadomość językowa. Zakres rozszerzony. Uczeń dostrzega związek języka z obrazem świata
1.3.103 Świadomość językowa. Zakres rozszerzony. Uczeń rozpoznaje i wskazuje wybrane cechy języka polskiego, które świadczą o jego przynależności
do rodziny języków słowiańskich sytuuje polszczyznę na tle innych języków używanych w Europie
1.3.104 Świadomość językowa. Zakres rozszerzony. Uczeń postrzega styl potoczny jako centrum systemu stylowego polszczyzny, od którego odróżniają się inne style: artystyczny, naukowy, urzędowy, publicystyczny.
2.1.1 Wstępne rozpoznanie. Uczeń prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem
sztuki
2.1.2 Wstępne rozpoznanie. Uczeń określa problematykę utworu
2.1.3 Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego
literackiego rozwiązania w obrębie
pewnego historycznie określonego zbioru utworów).
2.2.1 Analiza. Uczeń wskazuje zastosowane w utworze
środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu pod staw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje
2.2.2 Analiza. Uczeń dostrzega w czytanych utworach
cechy charakterystyczne określonej
epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność)
2.2.3 Analiza. Uczeń analizując teksty dawne, dostrzega
różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze zmian historycznych
2.2.4 Analiza. Uczeń rozpoznaje w utworze sposoby
kreowa nia świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja)
2.2.5 Analiza. Uczeń porównuje utwory literackie
lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
2.2.101 Analiza. Zakres rozszerzony. Uczeń wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym,
etycznym i poznawczym)
2.2.102 Analiza. Zakres rozszerzony. Uczeń dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków)
2.2.103 Analiza. Zakres rozszerzony. Uczeń rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej
2.2.104 Analiza. Zakres rozszerzony. Uczeń dostrzega w czytanych utworach: parodię, para frazę i trawestację,
wskazuje ich wzorce tekstowe
2.2.105 Analiza. Zakres rozszerzony. Uczeń rozpoznaje i charakteryzuje styl utworu, np. wiersza renesansowego, barokowego, klasycystycznego,
romantycznego.
2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)
2.3.2 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji
utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne)
2.3.3 Interpretacja. Uczeń porównuje funkcjonowanie
tych samych motywów w różnych utworach literackich
2.3.4 Interpretacja. Uczeń odczytuje treści alegoryczne
i symboliczne utworu.
2.3.101 Interpretacja. Zakres rozszerzony. Uczeń dostrzega i komentuje estetyczne wartości utworu literackiego
2.3.102 Interpretacja. Zakres rozszerzony. Uczeń przeprowadza interpretację porównawczą
utworów literackich
2.3.103 Interpretacja. Zakres rozszerzony. Uczeń w interpretacji eseju i felietonu wykorzystuje wiedzę o ich cechach gatunkowych
2.3.104 Interpretacja. Zakres rozszerzony. Uczeń konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.
2.4.1 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega związek języka z wartościa mi, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały,
obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania,
a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno wiara, nadzieja, miłość wolność, równość, braterstwo Bóg, honor, ojczyzna solidarność, niepodległość, tolerancja)
2.4.2 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach
kultury wartości narodowe i uniwersalne
2.4.3 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności,
sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła
tych konfliktów.
2.4.101 Wartości i wartościowanie. Zakres rozszerzony. Uczeń wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.
3.1.1 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy dłuższy tekst pisany
lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu)
zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji,
przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej
3.1.2 Mówienie i pisanie. Uczeń przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje temat, wybiera formę
kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo)
3.1.3 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę,
do biera argumenty, porządkujeje, hierarchizuje,
dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza
prawidłowe wnioskowanie)
3.1.4 Mówienie i pisanie. Uczeń publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź,
dbając o dźwiękową wyra zistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu)
3.1.5 Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji wystrzega się nieuczciwych zabiegów erystycznych
3.1.6 Mówienie i pisanie. Uczeń opracowuje redakcyjnie własny tekst (dokonuje uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminuje przypadkową niejednoznaczność
wypowiedzi, sporządza przy pisy)
3.1.7 Mówienie i pisanie. Uczeń wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza,
parafrazuje, sporządza
3.1.101 Mówienie i pisanie. Zakres rozszerzony. Uczeń tworzy wypowiedzi ze świadomością ich funkcji sprawczej
3.1.102 Mówienie i pisanie. Zakres rozszerzony. Uczeń ocenia własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) oraz kompetencję
komunikacyjną (stosowność i skuteczność wypowiadania się).
3.2.1 Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się prze de wszystkim
wokół tematów: Polska, Europa, świat, współczesność i przeszłość kultura, cywilizacja,
polityka).
