Wiązka zadań
Przywileje szlacheckie
Zadania bazują na często wykorzystywanym w trakcie lekcji zestawieniu najważniejszych postanowień przywilejów szlacheckich, na ogół ujmowanych w formie tabeli. W tym wypadku skupiono się jedynie na trzech, wybranych przywilejach, czerwińskim, jedlneńsko-krakowskim i cerekwicko-nieszawskim. Tabela zawiera informacje z jednej strony o roku wydania poszczególnych dokumentów, z drugiej o ich najważniejszych postanowieniach. Warto odnotować, że wiązka dużo lepiej niż na sprawdzian nadaje się do wykorzystania na lekcji. Jej zastosowanie pozwala bowiem na kształcenie na nieznanym uczniowi materiale umiejętności z zakresu analizy i interpretacji historycznej. Wiązka sprawdza się także w trakcie powtórzeń bezpośrednio przed egzaminem gimnazjalnym. Pozwoli ono wówczas z jednej strony przećwiczyć umiejętności z zakresu analizy tekstu, z drugiej odświeżyć najważniejsze informacje dotyczące przywilejów.
Na podstawie tabeli wykonaj polecenia
Zadanie 1
Wskaż, z których przywilejów pochodzą cytowane fragmenty.
Fragment A
„Poza tem postanawiamy, że poddanym naszym, jakiegokolwiek stanu by nie byli, dóbr nie odbierzemy ani nie skonfiskujemy, ani my, ani nikt z naszych urzędników zanim wpierw sprawy tej sędziowie nasi razem ze szlachtą i baronami, nie rozsądzą i wyroku nie wydadzą.”
Volumina Legum, t. I, s. 82
Fragment B
„Przyrzekamy też, że żadnego [szlachcica] osiadłego za występek czy winę nie uwięzimy ani też nie polecimy uwięzić, ani też jakiejkolwiek przeciw niemu nie zastosujemy kary, o ile nie zostanie przez sąd słusznie skazany.”
Volumina Legum, t. I, s. 247
Poprawna odpowiedź
A1
B2
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
15.3 Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
Komentarz
W zadaniu tym uczeń proszony jest o wskazanie, z których przywilejów pochodzą zacytowane fragmenty. Do jego rozwiązania nie są potrzebne żadne wiadomości poza tymi, które uczeń odnajdzie dzięki analizie tabeli, a następnie uważnej lekturze zacytowanych fragmentów tekstów źródłowych. Poprawne rozwiązanie zadania, a więc poprawna identyfikacja oby cytatów, pozwala stwierdzić, że uczeń radzi sobie z analizą tekstów oraz z przetwarzaniem informacji pochodzących z różnych typów materiałów. Potrafi także porównać i dopasować do siebie pod względem treści różnorodne formy tekstu (z jednej strony syntetyczny tekst z tabeli, z drugiej cytat z historycznego tekstu źródłowego). Rozwiązanie tego zadania może sprawiać trudność uczniom, którzy nie są przyzwyczajeni do samodzielnej analizy i porównywania tekstów. Pewnym wyzwaniem może tez okazać zrozumienie pojęć nietykalność majątkowa i nietykalność osobista. Są to jednak terminy, które powinny być uczniom znane po lekcjach poświęconych kształtowaniu się demokracji szlacheckiej.
Zadanie 2
Które przywileje wpłynęły bezpośrednio na pozycję ekonomiczną szlachty?
A. 1 i 2.
B. 1 i 3.
C. 2 i 3.
D. 1, 2 i 3.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
15.3 Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
Komentarz
Zadanie 2. odwołuje się do umiejętności z zakresu analizy i interpretacji oraz myślenia przyczynowo skutkowego. Podobnie jak w zdaniu 1. uczeń nie musi wykazać się żadnymi wiadomości poza tymi, które zawarte są w materiale wyjściowym. Pewnym problemem może być tutaj zrozumienie bezpośredniego wpływu na pozycję szlachty. Uczniowie mogą też słusznie uznawać, że możliwość piastowania wyższych godności kościelnych poprawia ekonomiczną pozycję osób, które je sprawowały. Warto jednak zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do skutków pozostałych dwóch przywilejów, postanowienie to wpływało na pozycję ekonomiczną nie tyle całego stanu (szlachty), co jedynie pojedynczych osób, które obejmowały urzędy kościelne. Wprowadzona zaś zasada nietykalności majątkowej i zakaz nakładania podatków bez zgody sejmików w sposób bezpośredni wpływał na poprawę pozycji ekonomicznej stanu szlacheckiego.
Zadanie to doskonale nadaje się do wykorzystania w czasie lekcji, gdyż stanowi dobry punkt wyjścia do dyskusji w klasie po jego samodzielnym wykonaniu przez uczniów.
Zadanie 3
Wskaż przedział, w którym wystawiono powyższe przywileje
A. 1.
B. 2.
C. 3.
D. 4.
Poprawna odpowiedź
Ostatnie zadanie w wiązce odwołuje się do umiejętności z zakresu chronologii. Ze względu na swój przekrojowy charakter służyć ono może w trakcie powtórek przed egzaminem gimnazjalnym (można jednak zmieniać wydarzenia zaproponowane na taśmie chronologicznej tak, żeby dopasować je do właśnie omawianego okresu np. zawierając na niej wydarzenia związane z ustrojem jedynie z XV i XVI stulecia). Uczniowie mają wskazać przedział czasu, w którym wydano przywileje przedstawione w tabeli. Pewnym ułatwieniem są tutaj podane w niej daty roczne ich wydania (wszystkie pochodzą z XV wieku). Natomiast w ciągu chronologicznym zaproponowano wydarzenia ważne dla historii ustroju państwa polskiego. Do rozwiązania tego zadania uczeń nie musi jednak znać dokładnych dat tych wydarzeń. Wystarczy, że będzie potrafił umieścić je w odpowiednich stuleciach. Wybór innej odpowiedzi niż poprawna wskazuje, że uczniowie nie potrafią poruszać się w wyznaczonych ramach chronologicznych nawet na poziomie określania wieku podanych wydarzeń.
Wymaganie ogólne
1.1 Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa.
Wymaganie szczegółowe
15.3 Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
Komentarz
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
