Wiązka zadań
Powstania narodowe na mapach
Umiejętność analizowania mapy należy do kluczowych kompetencji kształtowanych na lekcjach historii. W tym wypadku wykorzystano dwie, często reprodukowane, mapy przedstawiające ziemie polskie w okresie powstań narodowych. Wiązkę tworzą trzy zadania. Pierwsze z nich sprawdza podstawą umiejętność wyszukiwania na mapie odpowiednich informacji. Zadanie 2. wymaga dodatkowo umiejętności syntetyzowania informacji, a zadanie 3. zestawienia wiadomości zaczerpniętych z obu map i porównania ich ze sobą.
Przyjrzyj się mapom i rozwiąż zadania.
Mapa 1
Mapa 2
S. Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918, Warszawa 2002, s. 105, 246.
Zadanie 1
Wybierz poprawny tytuł mapy 1.
A. Wojna polsko-rosyjska w 1831 roku.
B. Przygotowania do wybuchu powstania listopadowego.
C. Obrona Warszawy przed wojskami rosyjskimi w 1831 roku.
D. Wkroczenie wojsk rosyjskich do Królestwa Polskiego w 1830 roku.
Poprawna odpowiedź
A
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.1 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe.
34.2 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych.
Komentarz
W zadaniu uczeń ma wskazać tytuł pasujący do pierwszej mapy. Jego rozwiązanie wymaga nie tylko odczytania pewnych danych z mapy, ale także stosunkowo trudnej umiejętności zsyntetyzowania wielu informacji. Odpowiedź B wybierana jest prawdopodobnie przez najsłabszych uczniów. Odpowiedź C wskaże uczeń, który potrafi odczytać legendę mapy, ale skupi się jedynie na jednym jej elemencie (informacji o obronie Warszawy). Wybór ten może świadczyć o braku umiejętności syntetyzowania informacji, a tytuł powinien mieć charakter możliwie ogólny. Wyboru odpowiedzi D dokona uczeń, który nie potrafi w zadowalającym stopniu czytać legendy mapy. Na jej podstawie zorientuje się wprawdzie, że na mapie są wojska rosyjskie, ale nie odczyta już jak przebiegały granice Królestwa Polskiego ani w którym roku wojska rosyjskie operowały na ziemiach polskich. Wybór ten może też wskazywać, że uczeń zwraca uwagę na legendę, ale nie czyta jej dokładnie i ma kłopoty z odniesieniem zawartych w niej informacji do mapy. Dobry uczeń, świadomy stacjonowania wojsk rosyjskich na terenie Królestwa Polskiego jest w stanie odrzucić tę odpowiedź bez wspierania się mapą.
Zadanie 2
Z mapy 2 możesz dowiedzieć się,
A. w jakim mieście wybuchło powstanie.
B. gdzie przebiegała linia frontu.
C. na jakich obszarach doszło do walk powstańczych.
D. na jakich obszarach koncentrowały się wojska rosyjskie.
Poprawna odpowiedź
C
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.1 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe.
34.2 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych.
Komentarz
Zadanie to sprawdza i rozwija umiejętność analizowania źródeł kartograficznych. Wykorzystano w nim mapę przedstawiającą ziemie polskie w czasie powstania styczniowego. Część uczniów zapewne poprawnie ją zidentyfikuje, ponieważ podobny materiał znaleźć można w wielu podręcznikach. W zadaniu nie chodzi jednak o rozpoznanie mapy, lecz o rozstrzygnęcie, jakie konkretnie informacje można z niej odczytać. Uczeń powinien kolejno przeanalizować wszystkie proponowane odpowiedzi. Ani mapa ani legenda nie zawiera żadnych informacji na temat działań podjętych przez armie zaborców przeciwko powstańcom. Powinno to doprowadzić ucznia do odrzucenia odpowiedzi B i D. Wybór odpowiedzi B może mieć swoje źródło w nieprawidłowym odczytaniu linii kolejowej jako linii frontu. Uczeń, który nie przeczyta legendy prawdopodobnie wybierze odpowiedź D. Dostrzeże bowiem na mapie strzałki, ale nie zidentyfikuje poprawnie ich znaczenia. Mapa nie zawiera też żadnych wskazówek na temat miejscowości, w ktróej doszło do wybuchu powstania, co powinno prowadzić ucznia do odrzucenia odpowiedzi A. Każda inna odpowiedź niż prawidłowa, tj. C, może świadczyć o tym, że uczeń ma problemy z czytaniem mapy lub jej legendy.
Zadanie 3
Na podstawie obu map wskaż szereg, zawierający parę prawidłowych twierdzeń.
Szereg A.
| mapa 1 | mapa 2 |
|
Regularna armia jedynie broniła Warszawy. |
Regularna armia podjęła atak na Królestwo. |
Szereg B.
| mapa 1 | mapa 2 |
|
Oddziały partyzanckie operowały jedynie na obszarze Małopolski. |
Oddziały partyzanckie operowały jedynie w Królestwie Polskim. |
Szereg C.
| mapa 1 | mapa 2 |
|
Armia partyzancka podjęła działania ofensywne przeciw Rosjanom. |
Regularna armia broniła Królestwa Polskiego. |
Szereg D.
| mapa 1 | mapa 2 |
|
Regularna armia podjęła działania ofensywne przeciw Rosjanom. |
Powstańcy prowadzili walki partyzanckie na obszarze zaboru rosyjskiego. |
A. Szereg A.
B. Szereg B.
C. Szereg C.
D. Szereg D.
Poprawna odpowiedź
D
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
34.2 Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych.
Komentarz
Jest to najbardziej wymagające zadanie z całej wiązki. Do jego wykonania potrzebne są te same umiejętności, które były niezbędne przy zadaniach 1 i 2. Dochodzi jednak konieczność ich zestawienia. Uczniowie, którzy mieli problem z zadaniami 1 i 2 będą prawdopodobnie mieli problem także z tym zadaniem.
Oczekujemy, że uczeń wskaże parę informacji na temat charakteru działań w trakcie obu powstań, która będzie poprawna. Warto zwrócić uwagę na fakt, że dystraktory zawierają zawsze dwa zdania nieprawdziwe. Oprócz umiejętności czytania mapy uczeń musi rozumieć różnicę pomiędzy walkami regularnych armii, a walka partyzancką. Pomocna w rozwiązaniu tego zadania jest więc także wiedza na temat powstań narodowych w XIX wieku.
Uczniowie wybierający odpowiedzi A, B i C prawdopodobnie nie potrafią pracować z mapą. Pewną trudność w tym zadaniu może stanowić także rozumienie różnicy pomiędzy działaniami prowadzonymi przez regularne armie, a walkami o charakterze partyzanckim. Niepoprawne rozwiązanie tego zadania przy jednoczesnym wykonaniu zadań 1 i 2 wskazywać może, że uczeń nie umie zestawiać informacji z wielu źródeł i wyciągać na ich podstawie wniosków. Zadanie to poprzez swoja strukturę lepiej nadaje się do wykorzystania na lekcji niż na sprawdzianie.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
