Wiązka zadań
Cechy w czasach nowożytnych
W wiązce wykorzystano oryginalne źródło - statuty cechu budowniczych statków z Niderlandów z XVII wieku. W szkolnej narracji historycznej organizacje cechowe uznawane są za charakterystyczne dla okresu średniowiecza. Tymczasem trwałość struktur cechowych i ich wpływ na życie gospodarcze sięga daleko w głąb czasów nowożytnych, także na obszarach o wysokim stopniu rozwoju gospodarczego. Przejawem tego jest prezentowany tekst. Zaproponowany zestaw zadań wydaje się odpowiedni zarówno do wykorzystania na lekcjach poświęconych średniowiecznym cechom, jak i jako wprowadzenie do rewolucji przemysłowej, bądź materiał na sprawdzian.
Na podstawie tekstu wykonaj zadania.
Prawa cechu budowniczych statków i wytwórców masztów, Rotterdam 1719
1. Każdy członek cechu musi być obywatelem miasta.
25. Czeladnicy mają przychodzić do pracy o 5 rano i pozostawać tam do 7 wieczorem w okresie letnim, to jest od 1 kwietnia do 30 września.
26. W zimie mają zaczynać pracę wraz ze świtem i kończyć z zapadnięciem zmroku.
27. Czeladnicy mają mieć w połowie dnia półtoragodzinną przerwę przeznaczoną na posiłek i odpoczynek.
28. Dodatkowo: od 1 marca do 31 października mają mieć też półgodzinną przerwę o godzinie 8 rano, a od 1 kwietnia do 30 września także (dodatkowo) półgodzinną przerwę o 4 po południu.
34. Co do płac to mistrz i czeladnicy mogą zgodzić się na wzajemnie akceptowalną sumę, ale płaca w lecie, czyli od 1 kwietnia do 30 września włącznie, nie może być wyższa nić 1 gulden i 10 stuivrów, z kolei w miesiącach marcu i październiku 1 gulden i 5 stuivrów natomiast od 1 listopada do ostatniego dnia marca włącznie 1 gulden. Kara za złamanie tego przepisu wynosi 25 guldenów dla mistrza i czeladnika przy czym każdy płaci tę sumę.
Zadanie 1
W okresie letnim, czyli od 1 kwietnia do 30 września, czas pracy czeladnika wynosił
A. 8 godzin.
B. 11 i pół godziny.
C. 12 i pół godziny.
D. 14 godzin.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
11.3 Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
Komentarz
Jednym z naturalnych pytań, które stawiamy w odniesieniu do przeszłości jest pytanie o ilość czasu poświęcanego w minionych epokach na pracę zarobkową. Wykorzystany tekst pozwala na sformułowanie odpowiedzi. Żeby tego dokonać uczeń wciela się w rolę zawodowego historyka, który musi bardzo dokładnie zapoznać się ze źródłem, aby udzielić odpowiedzi na postawione pytanie. W tym przypadku rozwiązanie zadania wymaga w pierwszej kolejności znalezienia informacji na temat początku i końca pracy w okresie letnim. Potrzebne dane zawarte są w punkcie 25. i sugerują, że czas pracy trwał 14 godzin. Uczniowie, którzy poprzestaną na analizie materiału w tym miejscu zaznaczą odpowiedź A. Dalsze punkty statutu zawierają jednak informacje o przerwach przysługujących czeladnikom. Punkt 27 stanowi, że bez względu na okres w roku mają oni prawo do półtoragodzinnej przerwy obiadowej. Jeśli uczniowie w analizowaniu materiału poprzestaną na tej informacji to wskażą odpowiedż C. Natomiast punkt 28 zawiera informacje jeszcze o dwóch półgodzinnych przerwach przysługujących członkom cechu budowniczych statków w okresie letnim. Uwzględnienie ich prowadzi do wniosku, że czas pracy czeladnika w okresie letnim wynosił 11 i pół godziny (14 godzin minus półtorej godziny przerwy obiadowej i minus godzina przerw porannej i popołudniowej). Rozwiązanie tego zadania wymaga zatem od ucznia uważnej lektury tekstu i podstawowych umiejętności z zakresu prostych działań matematycznych. Umiejętnościami tymi nie wykaże się natomiast uczeń, który kierując się wiedzą o współczesnym świecie wybierze odpowiedź A.
Zadanie 2
Rozstrzygnij, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe.
|
Lp. |
zdanie |
Prawda |
Fałsz |
|
1. |
W opisywanym zakładzie pracy istniało oświetlenie umożliwiające pracę po zmroku. |
||
|
2. |
W zimie czeladnicy zarabiali mniej niż w lecie. |
Poprawna odpowiedź
F, P
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.
Wymaganie szczegółowe
11.3 Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
31.3 Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania.
Komentarz
Drugie zadanie w wiązce z jednej strony wymaga poddania tekstu analizie, z drugiej zaś - wykazania się umiejętnością myślenia przyczynowo-skutkowego. Dotyka też ono tematyki rzadko pojawiającej się na lekcjach historii - warunków pracy w przeszłości przedindustrialnej.
W pierwszym zdaniu uczeń musi rozstrzygnąć, czy w omawianym okresie zakłady pracy były oświetlone. Zadanie takiego pytania może wydawać się zaskakujące ponieważ pozornie materiał źródłowy dotyczy zupełnie innych spraw i nie zawiera żadnych informacji dotyczących tego zagadnienia. Omawiając to zadanie z uczniami warto wskazać, że dla historyka równie cenne jak zawartość samych źródeł jest to, czego w nich nie ma. Dla rozwiązania zadania kluczowy jest punkt 26. statutu. Zawiera on informacje o tym, że w okresie zimy, a zatem w czasie, kiedy dzień jest krótszy, pracę należy rozpoczynać wraz z nastaniem świtu i kończyć, gdy zapadnie zmrok. Cytowane źródło nie dopuszcza zatem w tym okresie pracy po zmroku. Wprowadzenie tego zapisu nie wynika z chęci ograniczenia czasu pracy jako takiego, gdyż w okresie letnim jest on znacznie dłuższy. Zatem główną przyczyną tej różnicy był brak możliwości wykonywania pracy po ciemku w nieoświetlonym zakładzie. Uczeń, który pierwszą część zadania rozwiązał niepoprawnie, nie dokonał wystarczająco wnikliwej analizy materiału źródłowego.
Do rozstrzygnięcia, czy drugie zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe uczeń musi poddać analizie punkt 34. Opisane są w nim maksymalne zarobki, jakie mogą utrzymywać czeladnicy za swoją pracę. Ich wysokość uzależniona jest pośrednio od długości dnia pracy - w okresie letnim zarabiano zatem więcej niż w okresie zimowym. Zadanie to sprawdza rozumienie informacji przedstawionych w tekście, a udzielenie błędnej odpowiedzi sugeruje pewne braki w tym obszarze.
Zadanie 3
Polityka cechu wobec wysokości płac zawarta w punkcie 34. miała na celu
A. zwiększenie efektywności pracowników.
B. ograniczenie konkurencji wewnątrz cechu.
C. zapobieżenie zaniżaniu wysokości pensji.
D. ograniczenie zatrudnienia.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.
Wymaganie szczegółowe
11.3 Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
Komentarz
Trzecie zadanie stawia ucznia wobec problemów związanych z funkcjami cechów w ramach gospodarki przedprzemysłowej. Może ono stanowić wstęp do rozmowy na temat przyczyn i celów istnienia cechów oraz ich wpływu na kształt społeczeństwa miejskiego. Jednocześnie jest przykładem na to, jak kształcić lub sprawdzać umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego u uczniów.
Do poprawnego wskazania celu przyświecającego władzom cechowym w prowadzonej polityce płacowej niezbędne jest dokładne zanalizowanie punktu 34. poświęconego temu zagadnieniu. Ustanawia on maksymalną wysokość płacy, jaką mogą dostawać czeladnicy w poszczególnych okresach roku grożąc jednocześnie surowymi karami za jego złamanie zarówno czeladnikowi jak i zatrudniającemu go mistrzowi. Uczeń, który nie zrozumie istoty tego przepisu nie będzie miał szansy wskazania poprawnej odpowiedzi.
Uczniowie, którzy nie dostrzegą, że twórca cytowanego przepisu określa maksymalny, a nie minimalny próg wynagrodzenia wskażą zapewne jako poprawną odpowiedź C. Z kolei uczniowie wskazujący odpowiedzi A lub D można podejrzewać o pewne trudności w myśleniu przyczynowo-skutkowym. Ustalenie płacy maksymalnej nie może wpływać pozytywnie na efektywność pracowników (odpowiedź A) bowiem nie mają oni wówczas nadziei na uzyskanie wyższego wynagrodzednia niż określone w przepisach. Nie może to także prowadzić do ograniczenia zatrudnienia (D). Zależność może być wręcz przeciwna - bogatsi mistrzowie będą w stanie zatrudniać większą liczbę czeladników. Wprowadzenie takiego przepisu wynika natomiast z chęci ograniczenia konkurencji w ramach cechu. Jeśli poszczególni mistrzowie nie będą mogli ‘podkupywać’ pracowników między sobą oferując im wyższe płace, nie będą też konkurować między sobą.
Uczeń, który rozwiązał to zadanie poprawnie potrafi zarówno dokonać analizy tekstu., jak również posiada wymagane kompetencje w zakresie myślenia przyczynowo-skutkowego.
Zadanie 4
Sposób organizacji produkcji opisany w źródle powstał w okresie
A. starożytności.
B. średniowiecza.
C. nowożytności.
D. XVIII wieku.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
1.1 Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa.
1.2 Chronologia historyczna. Uczeń dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Zadanie to odwołuje się do umiejętności chronologicznych uczniów. Stawiani są oni przed koniecznością rozstrzygnięcia, kiedy powstała opisywana w źródle forma organizacji pracy. Sprawdza ono, czy uczniowie prawidłowo umieszczają powstanie cechów w okresie średniowiecza. Pewnym utrudnieniem może być tutaj rok, w którym powstał cytowany tekst, który może część uczniów skłoniać do wyboru odpowiedzi D.
W przypadku wykorzystywania tego zadania w trakcie powtórek przed egzaminem można jeden z dystraktorów (najlepiej starożytność) zmienić na XIX w.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
